Plankton i ferskvatn

Veiledning

Valg for denne aktiviteten:

 Hovedside  Les veiledning  Legg inn data  Vis resultater

 Læreplanmål

Føremål

Undersøkje kva slags planteplanktontypar som finst i innsjøen, og sjå det i samanheng med miljøtilhøva, mellom anna kor næringsrikt vatnet er. Sjå på korleis dyreplankton speglar tilhøva i innsjøen, korleis forsuring, overgjødsling og andre organismar påverkar samansetjinga av plante- og dyreplanktonet

Utstyr

Planktonhåv med snor (eventuelt vasshentar), båt, prøveglas, fikseringsvæske - 70 % sprit eller «sur lugol», etikettar, blyant eller spritfast tusj, mikroskop, stereolupe, objektglas, dekkglas, pipettar

Gjennomføring

Planteplankton

Prøva bør takast på 1-2 meters djup med vasshentar frå båt, bru eller bryggje, eller med planktonhåv (10-20 µm maskevidd) som blir slept etter båten eller heist seint opp frå djupt vatn (til dømes 2 x siktedjupna) og opp til overflata. Den brune medisinflaska blir fylt med vatn frå vasshentaren eller med vatn frå botnen av håven. Dersom det er mogleg, bør ein bruke mikroskop på prøva den same dagen. Då er det ikkje naudsynt med konservering. Levande planteplankton er mykje lettare å identifisere enn daudt, konservert planteplankton. Dersom prøva skal sendast inn til vidare analyse eller studerast i mikroskop seinare, må ho konserverast med sur lugol. Sur lugol blir laga ved at ein løyser opp 10 g jodkrystallar (I₂) og 20 g kaliumjodid (KI) i 200 ml destillert vatn, som deretter blir tilsett 20 ml konsentrert (99 %) iseddik. 100 ml prøve blir konservert med seks dropar sur lugol.

Før mikroskopering må det lagast eit preparat. Det gjer ein ved å suge opp ein drope frå botnen av prøveflaska, leggje denne dropen på eit objektglas og dekkje over med eit dekkglas. Objektglaset kan så leggjast under mikroskopet. Prøv å finne ut kva for typar av planteplankton de ser. Det kan vere lurt å teikne dei vanlegaste typane.

Dyreplankton

Ein bør ikkje ta planktonprøver i strandsona, men helst over djupt vatn. Det er difor ein fordel å ha båt. Då kan ein få teke eit planktontrekk med planktonhåv frå djupt vatn og opp til overflata. Fyll eventuelt samleglas på håven med vatn og søkk han ned så djupt som mogleg utan at han når botnen. Trekk håven jamt og roleg oppover (mindre enn 20 cm per sekund). Noter diameter på håven og omtrent kor langt de har trekt han. De tek eit horisontalt planktontrekk på tilsvarande måte ved å søkkje håven under overflata og ro bortover eit stykke. Gje opp omtrentleg lengd på trekket. Dersom de ikkje har båt, kan de få samla dei fleste dyra ved å kaste ut ein håv frå land eller frå ei bru. Hugs å fylle eventuelt prøveglas nedst på håven med vatn slik at han søkk etter at de har kasta han ut.

Dersom de kjøper ein ferdig håv, er maskevidda som regel oppgjeven. Det er vanleg å bruke ca. 90 µm håvar til å fange dyreplankton. Det er ingenting i vegen for å bruke ein håv med større maskevidd (til dømes 200 µm), men hugs å gje opp maskevidda, slik at maskevidda kan forklare ein eventuell mangel på smådyr.

Dersom de ikkje har ferdigkjøpte håvar på skulen, kan de lage svært gode håvar sjølve. Så vidt vi veit, er Burmeister F a/s (Østre Aker v 243, 0976 Oslo, telefon 22918700) dei einaste som sel planktonduk her i landet, men de kan også lage ein grei håv av nylonstrømper, tynt gardinstoff eller liknande.

Det kan vere greitt å ta med ein del dyreplankton levande attende til skulen for å sjå på dei i stereolupe (dette er dessutan glimrande mat for akvariefisk, dersom nokon av dykk skulle ha det). Dersom prøva skal lagrast for nærmare undersøkingar under stereolupe eller mikroskop, må ho fikserast med 70 % sprit eller «sur lugol», som er vanleg å bruke ved fiksering av planteplankton (sjå oppskrift under avnsittet om planteplankton). Set då ca. ti dropar lugol til eit 20-30 ml prøveglas med dyreplankton. Dyra blir oransjefarga og er lette å sjå i stereolupa. Dersom de bruker sprit som fikseringsmiddel, må prøva silast før fiksering, slik at ikkje spriten blir for mykje utvatna.

De finn artsomtaler og bestemmingsnøklar under bakgrunnstoff.

Skjema

Dette skjemaet kan du ta utskrift av og bruke når du jobber med aktiviteten.Når du er klar til å legge informasjonen inn i databasen, går du til registrer data.

Vis bare skjema