miljolare.on logo miljolare.no logo  
  om nettverket | kontakt | A til Å | english
Du er her: Forsiden > Aktiviteter > Kystprogrammet: Planter og dyr på enheten > Veiledning

Ikke innlogget.

Logg inn / registrer deg

Kystprogrammet: Planter og dyr på enheten

Veiledning

Valg for denne aktiviteten:

 Hovedside  Les veiledning  Legg inn data  Vis resultater

 Bakgrunnsstoff  Læreplanmål

D Plantar og dyr på eininga

Husk at pattedyr og fuglar lett blir skremde! Undersøk dette (D7 og D8) først ved at nokon går forsiktig inn i området for å gjere denne registreringa før de andre undersøkingane.

Dl Vegetasjonstypar i bølgeslagssona
Nemn den dominerande vegetasionstypen i bølgeslagssona. Kryss av i ei eller to ruter.
Strandeng blir utvikla på flate område med finkorna lausmassar. Området er ofte noko skjerma mot bølgjer og vind, men høgvatnet kan til tider føre til overfløyming. Den mest framtredande vegetasjonen er siv, starr og grasartar. Takrøyrsvegetasjon er ein type strandeng der det store graset takrøyr utgjer den den vesentlegaste delen av vegetasjonen. Slike område vil vere sterkt påverka av ferskvatn.
Strandberg: Langs store delar av kysten er overgangen mellom land og hav bratt og kort. Strandberga med sine mange sprekkar og små skjerma bergvegger gir levevilkår for mange plantar.
Sand- og steinstrand: Desse strandtypane representerer ulike veksestader; frå reine sandstrender med sanddyner til steinstrender med blokk og rullestein. Fleire overgangstypar finst. På skjerma stader ved grunne viker vil ein kunne finne vegetasjon i bølgeslagsssona.
Anna vegetasjon: Nemn kva for typar det er tale om dersom ingen av typane ovanfor passar.

D2 Algar og ålegras
Nemn om de finn artar av raudalgar, grønalgar og brunalgar (tang og tare) i eller rundt tidevatnssona. Nemn også om de finn ålegras. Skil mellom fastsitjande plantar og lause (lausrivne) plantar som driv i vatnet eller har drive i land. Raudalgar kan variere mye i forma. det fleste artane har forgreina tråder og ein buskaktlg utsjånad (til dømes rekeklo). Nokre artar er båndforma (Til dømes krusflik) eller flatforma (Til dømes fjørehinne). Raudalgane er mindre enn brunalgane. Dei fleste veks på større djup, men einskilde artar finst og høgt opp i strandsona.
Raudalgane har et raudt fargestoff som hos de fleste artane heilt skjuler det grønne fargestoffet klorofyll. NB! Daude, lausrivne raudalgar er ofte brungrønne fordi det raude targestoffet fort blir brote ned.
Grønalgar er ein stor og svært variert algegruppe. Vi har små mikroskopiske artar som lever fritt i vatnet (plankton-algar) og større, fastvaksne artar (benthos-algar). Registrer algar i den siste gruppa, til dømes havsalat (tynt, uregelmessig blad), tarmgrønske (tynne oppblåste tarmar) og grønndusk (ein tett grønn dusk av tynne trådar). Alle er grøne av fargestoffet klorofyll og veks nær overflata. Brunalgar har eit brunt fargestoff som skjuler det grøne klorofyllet. Best kjende er tang- og tareartane. Tangartane er avflata og gjerne gaffelgreina. Plantekroppen til tareartane er ofte oppbygd av ein lang som går over i ei bladliknande flate. Tang-og tareartane er de dominerande algane i fjøra.
Ålegras er ikkje ein alge, men ein einfrøblada plante. Bladene er mjuke, slakke, båndforma og grønlege av farge, 0,5 - 0,8 cm breie og ganske lange. kan forvekslast med einskilde lange, trådforma algetypar. Sjekk i algefloraen!

D3 Spesielle brunalgar
Nemn om de finn japansk drivtang. Sjå på skissene når de skal fastsetje artane. Det er mange som er unøyaktige når dei skal finne namna på det artane vi ber dykk om å sjekke.
Japansk drivtang er ein 30 - 100 cm stor plante som veks under tidevatnssona, og som er nyinnvandra til norske kystfarvatn. Planten ser ut til å ha etablert seg på Skagerrakkysten, og kan hende vil han halde fram med å spreie seg vestover langs kysten. NB! Planten må ikkje forvekslast med skolmetang. Skolmetang har lange flyteblærer (1-2 cm), medan japansk drivtang har mange små runde flyteblærer (1-2 mm). Ein har ikkje funne Japansk drivtang langs heile norskekysten, det er derfor svært interessant å få registrert utbreiinga. Ver svært nøyaktig når de skal bestemme arten.
Funn av Japansk drivtang frå Stavanger og nordover skal sendast til Agderforskning, likeeins funn av Sauetang aust for Eigersund. Dette er viktig for at vi skal være heilt sikre på korleis artane spreier seg. Dei algane de sender inn bør være pressa.

D4 Større mengder av grønalgar
Dersom det veks grønalgar (alle artar) i eininga, velj ut det området kor det veks tettast. Mål ut eit område på 1x10 m eller 2x5 m. Nemn kor stor ein det av arealet på 10 kvadratmeter grønalgane dekkjer. Stein og fjell gir godt feste for grønalgane, noko mudder og sand (blautbotn) ikkje gir. grønnalgar kan vere eit tekn på forureining, men finst og som første påvekstorganisme på fjell skurt av is om vinteren og på stein som nyleg er hamna i sjøen.

D5 Tang og tarevollar
Haugar eller vollar av tang og tare er ofte skylte opp på land på land fleire stader langs kysten. Vollane kan vere frå nokre få cm til over ein meter, og ha svært ulike former. Hvis det finst fleire vollar på eininga, velj de ut den største.

D6 Dyr i/frå vann
Merk av for bestemte dyr eller dyregrupper de finn i fjøra. Ta med dyr frå sprutsona til under lågaste tidevatn (fjære sjø). Skil mellom levande og daude dyr. Det er normalt å finne tomme skal av muslingar og sniglar.
1 Albogesnigel (Patella) sug seg fast til klipper i tidevatnsona og kan bli opptil ca. 6 cm lang. Albogesnigelen er særs interessant fordi den ser ut til å ha gått sterkt tilbake langs Skagerrakkysten, og er kanskje heilt borte. Dersom de finn levande albogesnigel aust for Kristiansand (Skagerrak, Oslofjorden), bør funnet bli stadfesta av folk som kjenner arten godt. Melding skal sendast sæskilt til kystprogrammet. (Agderforskning).
2 Skilpaddesnigel (Acmaea) liknar på ein liten albogesnigel. Slekta Acmaea inneheld fleire like artar. Skilpaddesnigel og albogesnigel finst på omlag same stad i fjøra og kan lett forvekslast. Skilpaddesnigelen blir 2 -3 cm lang og er tynnare og glattare i skalet enn albuesneglen. Fargane på skalet hos skilpaddesnigel dannar ofte sjakkforma mønster.
18 Mark og spor etter mark: Fjæremarken lever på sand/blautbotn på grunt vatn. Ekskrementhaugane etter denne marken er oppbygde av tjukke oppkveila sandpølser som er lett synlege.

Hugs: Fuglane og pattedyra skal teljast!

D7 Talet på pattedyr
 Sel, nise og kval som de ser frå eininga, skal også kryssast av. Bortsett frå nise skil ein ikkje mellom artar.

D8 Sjøfugl
Sjøfugl i norske farvatn er lommar, lappedykkarar, stormfuglar, skarvar, havsular, ender, alkefuglar, måker, joar og terner. Også fugl langt borte blir rekna med.

D9 Spesielle funn
 Under denne rubrikken noterer de funn av organismar eller delar av organismar som ofte blir skylte opp i fjøra og som ein gjerne finn i bølgjeslagsona.
Eggkapslar frå kongesniglar blir ofte skylte i land under uvær. det ser ut som små, rund-flate, gråkvite og papiraktige, sammenkitta kapslar. Tilsaman danner kapslane ein klump som ofte er mindre enn 10 cm i diameter.
Sepiaskall frå blekksprut
Når den 10-arma sepiablekkspruten døyr og går i oppløysing, flyt skalet som dyret har i kappa opp, og kan drive i land i fjøra. Storleiken varierer frå ca 5 cm til over 20 cm. Andeskjell er fastsitjande krepsdyr, som er i nær slekt med rur. Dei har vakse fast på gjenstandar som driv i sjøen, til dømes fiskekassar eller anna flytande drivgods. Nokon produserar også eigne flyteblærer som det heng under. Dei blir opplil 10-12 cm lange.
Eggkapslar fra skate/hai Einskilde haiar og skater produserer egg i spesielle kapslar. Oftest er det de svarte eggkapslane frå skater vi finn i fjøra. det blir opptil 10-15 cm lange.