Resultater

TEMA: TILVERKING AV SNEDBAND TIL GRINDHUSET Samtalestoff: Lars Padøy: ”Kalven gjekk or bjødlo” . Om kolfyr/ tørråte. Løyping utfor stup og nedi sjøen. Kjølemna liggjande i sjøen. Hans om tilnamn i Modalen. Ein som hadde falkablikk Hans om kålfyr material. Gaukarie. 2-toms stemmejarn til husbyggjing. Sysvorto.
© Arne Høyland og NHU

Eg stoppa på hjå handelsmann Lars Padøy (80 år) på Vikanes for å fylla disel på bilen. Medan han fylte på disel sa eg at det vart stilt her etter at ferga slutta å gå. Han sa då : - kalven gjekk or bjødlo " Dette sa dei gamle vis da vart stilt der det før hadde vore aktivitet Inne på butikken kom me litt i snakk om materialbruk i området, og Lars sa dette: Dei i Gammersvik fekk seg bygd ein båt rundt 1930, og den vart det kolfyr i Om båten på Gammersvik var bygd av Gammersvikmaterial veit ikkje Lars båten va ferig ette seks år. Dei gamle snakka om at da va visse gardar som var plaga med kolfyr, Lars har høyrd at garden Eidsnes lenger uti fjorden var ein slik gard. Lars brukar begrepet tørrote om kolfyr. Lars fortalde om ein kar som hadde hogd ei furu på berget over tunnelen og at han løypte det på vankeg måte utfor stupet og ned i sjøen. Då han tok treet oppatt datt det åv på midten. Lars forklarte då at veden var knust av slaget mot sjøen, treet hadde nådd sjøen på feil måte. (Treet gjorde truleg magaplask)
(03.04.1997)

Den vanlege og rette måten å gjera det på utfor stup og i sjø var å la treet gå utfor stupet med rota føre og etter med toppen. Det skulle vera greiner att i toppen slik at treet styrte seg beint ned i sjøen med ein greindusk i enden, nett som eit ekorn som styrer med rova. Denne løypeteknikken er då motsatt av løyping i terrenget, t.d. ned ei li, då går toppen føre og rota kjem tilslutt. Lars fortel at han hugsar båtbyggjarane i Vikholmen hadde alltid liggjande kjølemne i sjøen. Dei henta emne til båtane her omkring. Dei store stokkane gjekk te båtabord.
(03.04.1997)

BILETE 1007-1008 Eg køyrde vidare inn Mofjorden, stoppa i Stokkeviki og tok to bilete av lia der Atle Tellnes fann mulige kjølemne.
(03.04.1997)

BILETE 1009 Eg tok og eit bilete frå Stokkeviki og inn mot Mo, kom til Eidslandet kl. 11.20
(03.04.1997)

Hans var ikkje komen, og eg brukte tida til å laga skisse av snitta i betane. Eg tok matpause kl. 12.00, og litt etter kom Hans og tok matpause i lag med meg i bilen. Hans snakkar litt om folk i Modalen, at dei ofte har tilnamn på kvarandre. Så fortalde han om reinsjakta og ein kar i Modalen som hadde so godt syn. Då han kom oppå kanten og skulle sjå ette reinsdyr, kunne han sjå dei. Ikkje alle tek ting utor terrenget men han bere skådde å sa: nei, her finst ikkje dyr. Da måte vera sånt falkablikk han hadde. Hans fortel om ein sogning, Lars Ese, som var skyttarkonge i slutten av 1940 åra. Han hadde uvanleg godt syn. Dei la opp ei appelsina på 100 meter, han sikta og traff ho. Eg fortel Hans om det Lars Padøy sa om kolfyr, og Hans seier dei snakte om at markjena i Mostraumen var ein del skog med kolfyr og så legg han til: - eg har månge gånga trøffe på kålfyr når eg har saga material, eg kalla da før turråtning, da førsvinn.
(03.04.1997)

BILETE 1010-1011 Etter matpausen går me utatt og tek til med å merkja opp for snedband i bete og stav. Hans vurderer kvar snedbanda skal koma på grinda. Dersom grinda er stor, stavane er høge, må snedbanda koma eit stykkje ned på staven. Er grinda mindre, kan snedbanda stå lenger oppi hjørnet mellom bete og stav. Snedbanda skal venda mot utsida på bygget.
(03.04.1997)

(03.04.1997)

BILETE 1012-1013-1014 Hans tek til å stemma ut for snedband.
(03.04.1997)

(03.04.1997)

(03.04.1997)

BILETE 1015 I dag vart me ferdig med å merka opp og grov-stemma ut for snedband til eine grinda. Me pratar om eit og anna innimellom medan me arbeider med å merka opp og stemma ut for snedbanda. GAUKARIE Dei gamle hadde eit uttrykk om den tida når gauken kjem. Då i gauka-rie skulle da verta nåke surt ver Hans snakkar litt om aprilspøkane han hadde lese i avisene, og seier etterpå : - har du hørt koffør dei narra april? Nei, svarar eg H: kansje kan da vera før at vere skifta so mykje på denna tide,vere narra oss ? Bessoda so sole sjin so veit dukje ore tå da før snjokavane flisa rundt øyrane på deg. (I dag er det eit slikt skiftande ver, med vind, snøbyer og sol. Hans tolkar aprilsnarringa i relasjon til dei særprega og vekslande værtilhøva i overgangen mellom vinter og vår) Hans brukar eit 5/4 toms stemmejern, eg har med meg eit som er noko smalare. Me byter litt på å bruka det breiaste til grovstemming. Etter eg har brukt Hans sitt ei stund, byter me stemmejern. Han seier då at eg har slått for hardt på stemmejernet, skaftet er i ferd med å sprikka opp. Det er eit plastskaft og han seier eg må slå lettare. Han fortel at dei gamle altid brukte treklubba når dei stemma. Hans ville brukt eit 2toms stemmejern om han hadde det, men han har ikkje sett dei i handelen. Før var 2toms jern ein vanleg storleik som dei hadde heime i Brørvik, og som vart brukt på husbyggjing. Medan me står og arbeider inne på saga ser hans ein fugl utafor. Han undrast på kva fugl dette var: - da ligna på sysvorte. (Sysvorte er det same som svartetrast)
(03.04.1997)