Resultater

Kommentarer til aktiviteten
BRØRVIKSKUTO (097) Feltrapport EIDSLAND 07.04.97 TRADISJONSBERAR HANS BRØRVIK DOKUMENTASJON ARNE HØYLAND TEMA: BORA HOL TIL NAGLAR I STAV, BETE OG SNEDBAND, MERKA OG SKJERA TIL STAVLEIA I GRINDABYGGET Bora hol til naglane og skjera til stavleiene til grindhuset. Kona og ikkje kona naglehol. Gamle måten å fella skog med øks. ”Ho rigga flått opp i terrenje” (stavkyrkja). Båtsaum og Fånessen. Geitadrift i Fylo, vårhaje. Geitasti: Sjur Lono. Ola Eikefet Pulsing under krigen og etter. Bjarne Andås si pulsa va best, so støytane god. Korv, slakting , tarm. Ved til røyking. Røyking i skorstein. ------------------------- Eg møtte på saga kl.8.30. Hans var nett komen. Me tok fram verktøyet. Hans seier : -ja,ja, me får te å båra hål Hans set båren på snedbandet som ligg skrått over stav og bete. Han brukar ikkje noko mål, han tek det på synet,seier: - ja, da får ga detta dar, nåkelunne, serkje so gale ut Etter at Hans har bora ut holet seier han : - no kan du rela snitte i med det meiner han at eg kan ta gradane av øvre kanten på boreholet som naglehovudet skal liggja i. Før han borar naglehol gjennom bete og stav, dunkar han beten godt nedpå staven så han ligg heilt på plass. BILETE 1024-1025-1026-1027 Før eg tek til med å rela snitt, spør eg Hans korleis han brukar stemmejernet på veden når han rela ut. Han viser meg på nagleholet og forklarer: - du skjer unna veden, du må ikkje skjera på moteveden, da e gång i veden, når du kappa då kappa du på tvert Medan me arbeider med naglehola snakkar Hans litt om den gamle måten dei felte skog med øks. Hans såg bestefaren bruka øksa til å fella tømmer med. Hans spurde og bestefaren om det ikkje gjekk vekk mykje ved av rotstokken når dei felte med øks. Men bestefaren sa at det gjorde det ikkje, for dei hogg felleskåre nedi rota og so hogg dei seg ned på motsatt sida av felleskåra. På den måten miste dei ikkje noko av rotstokken, og Hans føyer til: det stod ikkje att rotstubbar i terrenget. Matpause i bilen. Eg hadde teke med eit hefte om stavkyrkjene i Noreg, og let Hans få sjå på det. Han bladde gjennom heile heftet før han tok til å eta. Han kommenterte kyrkjene og sa m.a. om Borgund stavkyrkje: - ho rigga no flått opp i terrenje ho og Etterpå snakkar me litt om båtsaum, kar eg skal kjøpa det. Hans har handla saum hjå Fånnesen i Bergen, og der har han fått det til grie prisar. Sist han var inne, var ikkje gamle Fånnesen dar og da vart ikkje den same handelen. Hans tykkjer saum, spikar o.l. er vorten så dyrt, dei pakkar det inn i små plastposar og heng det opp til sals. Han seier: - Fonnesen va tå den gamle typen so ikkje hång da opp i posa te blodprisa So snakkar me litt om geitadrift. I Fylo va da ein god vårhaje, dei so dreiv me geitasti, hadde vårhaje ofta på Fylo (dei leigde beite) For 60-70 år sida kom dei i gong med geitasti, men dei va dar vel før og. Geitadrift på stølane da har no vøre dreve i 100 år da. Sjur Lono ? (Osterøy) dreiv tidle me geit. Han vart gamal og sprek. Da friska live med stølsarbeid gav han ei långt liv ville dei ha da te. Ola Eikefet (Eksingedalen) dreiv no me sti, og da va nåken oppi dalen. Da so gjore at han Ola bejynte va antagele at han vart gift me ei sognajenta då han vart enkjemann og ho va van med geitasti. Da va månge so pølsa oppigjøno dalane ette krijen, men so vart da ikkje lov å laga meir før da va ikkje sanitert godkjent. Dei so kunne, kunne laga go pølsa.Han Bjarne Andås(Austfjorden) hadde geit på Andås og leigde vekk beite. Han hadde ei ubegripele god pølsa, han hadde et merkjele godt lag. Eg trur da e den besta pølso eg har bete i. Oppi Eksingadalen pølsa dei no månge. Dei brukte eige slakt og kjøpte no litt. Men da fekk dei ikkje låv te, da va før lite sanitert. Men dei pølsa no litt i smu, ette da vart førbode. Da va ikkje da sama den dei fekk hjå Vestlandske. Den pølsinje e ikkje enkel. Dei veit ikkje allti kvifor ho vert litt variert. Sume år vart ho so støytande god, andre gonga va da ikkje den same smakjen ho fekk. Hans laga pølsa til seg sjølv ei stund: - Ho må liksom hånga ei stund å modnast. Då ho hadde hengd nok tok me ho i frysen, å då heldt ho seg. Og så held han fram: eg har laga kjøttkorv på gamlemåten. Eg brukte bere salt i ne, eg hadde geit, slakta dei og pølsa dei, før eg ville ha den kjøttkorven. Eg hadde nyrefettet i pølso. Skar tå alt kjøtet tå geite og nyrefette, eg tesette ikkje kryddersmak. Når eg hadde fenje han (korven) i tarmen, røykte eg han Da va vanle å laga på garane kringom. Alle på garden va i lag om slaktinje, stappa og malte. Detta va no alle litt me på. Skulle dei ha riktig god korv, då skar dei te kjøtet, då brukte dei bilo, hadde laga te ein eikjestabbe. So sat dei og hogde på kjøtmaten. Eg huska han far sat nere i kjellaren og hogg om kvellane. Og va dei riktig nøyen på da, so skar dei med kniv (d.v.s. på kjøttkverna).Men skar knivane før fint so skar dei safte or kjøtet og da skulle ein ikkje, før då vart korven turr so sagerabb. Me kjøpte tarm ette krijen, men før i tide brukte dei tarmen i beste. Me røykte i skorsteinen, hång på pidna nedi skorsteinen. Da va dei ferraste so hadde røykjehus før krijen. Da hende og at ein røykte nedi gruo, men da va månge so røykte oppi pipo. Dei hång opp i fleire porsjona. Sume ville ha spesielle sorta ved, sume ville ha older, men dei fleste brukte da so va før hånn. BILETE 1028-1029 Etter matpausen tok me fram den eine stavleia og la ho på sagbenken. Så legg han stavane som ho skal liggja på oppå i endane og merker av på stavleia kor han skal skjera ut for stavøyra BILETE 1030-1031-1032 Så kontrollerer han med trekantmåling at tilskjæringa på stavleia får 90 graders vinkel mot stavøyro BILETE 1033-1034-1035-1036 Så merker og rissar han med blyant der det skal skjerast ut for stavøyro. Han merker på tre sider av stavleia så han ser kor djupt han skal skjera vekk. BILETE 1037-1038 Så sagar han ned med stikksag der det skal skjerast vekk. BILETE 1039 Eg har kjøpt eit nytt 5/4 toms stemmejern. Hans tykkjer det er svært kort i høve til hass eige jern. Han prøver bete i jernet ved å skjera flatt mot skurflata av stavleia, og seier at det bit godt.(Same metoden som når han prøver bete i øksa, berre at det var mot endeved) BILETE 1040-1041-1042-1043-1044-1045 Så tek han til med å stemma ut for stavøyro med sitt eige jern. BILETE 1046 Han brukar simsen til å høvla reint inntil kantane BILETE 1047 Kontrollerer med vinkelen at klufta er slett og jamn i botn. BILETE 1048 Så snur han stavleia ein kvart omgang og sagar ut spor for stemming av lega mot beten. BILETE 1049 Så stemmer han ut klufta i stavleia som skal liggja mot beten. Me vart ferdig med å skjera til og stemma ut den fyrste stavleia i dag. Me fekk besøk av Per Gammersvik medan me arbeidde. Han var litt forviten på kva me arbeidde med. Han såg på naglehola og kommenterte dei. Han meinte naglehola på grindane i nothenga på Gammersvik var kona i enden. Han meinte å sjå det då dei reparerte desse grindane for nokre år sidan. Hans sa ikkje noko i mot dette. Per trudde me skulle bruka navar til hola men Hans hadde tenkt å bruka eit vanleg jamt borehol. Hans har tidlegare forklart til meg at han meiner holet ikkje treng borast med navar fordi naglen vert sett så trangt i at han ikkje kjem utatt. BILETE 1050 Eidslandet med Eidsfjorden i bakgrunnen. Biletet teke oppe på Eide.

Bilder