Resultater
| Alle områder | » | Vestland | » | Rambjørg........................skavjedn | » | 16.06.2006 (arne høyland) |
Bilder
Sjur Vågseth frå Masfjorden kallar dette verktøyet for eit
s k a v j e d n .
Dette skavjednet vart truleg brukt til å skava bork av staur og greiner. Skavet vart ofte nytta som tillegsfòr.
Men det kan og ha vorte nytta til anna arbeid.
Klikk diretkte på bilete for max storleik
Store norske leksikon skriv dette:
s k a v k n i v
skavjern, sponverktøy med høvelstål og ett eller to håndtak. Brukes til bearbeiding av tregjenstander med buede overflater.
Her ein kommentar frå Einar Borgund, Radøy. Han kan hugsa liknande skavjern vart brukt i Nordfjord til å skava borken av nyhoggen staur. Einar skriv m.a. dette: "I mine gutedagar vart det brukt ein del trehesjar, hesjar der absolutt alt vyrke, staur, troer og festeband (hesjeband) var av tre. Materialane kunne hentast frå runnar like ved. Det var eit hendig verktøy til den bruken. Staur vart og skava med ein mindre bandkniv, men det var meir tungvindt.
Einar Borgund fortel vidare:
Skavjernet hadde den føremun at dette hadde ein full kontroll på med den eine handa. Den ledige handa held stauren fast (og dreia den rundt). Den eine enden av stauren vart støtta til bakken. Dette var ei god og ledig arbeidsstilling, og jobben gjekk hurtig unna. Skavjernet var ikkje alltid like fint tilforma, det kunne gjerne vere ei ljåspik (utslitt ljå) som vart tilbøygd og feste til eit høveleg handtak. Eg har elles høyrt(lese) at skav vart brukt som tilleggsfor.
Lovisa Midtbø frå Masfjorden seier at på garden Nordland i Masfjorden kalla dei også denne reiskapen for skavjedn.
Lovisa skriv vidare til meg i ein epost:
"Eg har berre sett det i bruk hjå bror til min bestefar, som var ein hendig snikkar. Han skava bork av tre, og eg innbiller meg at dei gjorde dette til dyrefor, t d av raunebusker- og for å reinska emne som dei skulle laga ting av, t. d. til dreiing. Han hadde skavejedn i løa og i arbeidskjellaren. Men eg var liten, og dette er ikkje faktakunnskap frå mi side, eg var berre ein forviten unge!"
Ingrid Berger frå Nordfjord Folkemuseum har send meg to bilete og desse opplysningane om det denne tingen.
Ingrid skriv m.a. dette:
I tidlegare tider hadde truleg husdyr som sto inne om vinteren eit meir variert og utfordrande kosthald enn i dag. Om det er noko for Dagros & co å lengte tilbake til, er ei anna sak. "Vårknipa" kom ofte i fjøset når det lei mot våren ; det vart mangel på fòr. Ei av fleire løysingar på fòrmangelen var å skave bork og gje dyra.
Reiskapen vist på biletet var til slikt bruk, og vart da også kalla ein "skave".
Denne skaven er ifrå Byrkjelo. Skaven har handtak av tre med ein "kniv" av jarn som er festa i trehandtaket. Jarnet er kvesst på eine sida. Skaven er om lag 14 cm lang og 5 cm brei. Peikefingeren skal nok vere inne i sirkelen, tommelen rundt på eine sida og dei tre andre fingrane rundt den andre sida, for å få eit godt tak når ein skava. Bandkniv og tollekniv vart òg nytta til skaving (Bergset 2000 s.80 og Drabløs 1997 s.110). Bandkniv brukte folk når dei skava tjukkare stokkar (Almenning 1996 s.21). I registreringsskjemaet vert det opplyst at skaven på biletet truleg også vart nytta til å skrape rein huder med. Skaver kunne også verte brukt til å hole ut trekjerald og liknande med.
Johannes Hodnekvam frå Myking i Lndås synte meg ein liknande reiskap i 1994 og han fortalde då at reiskapen var også nytta i produksjonen av ausekar. På Hodnekvam vart det før i tida masseprodusert ausekar for sal, det var ein del av heimesysleriet, ei attåtnæring. Men dei grov ikkje ut heile ausefatet med denne reiskapen, det vart truleg mest nytta til å finpussa botn med. Grovarbeidet tok dei med ei teksla.
