Resultater
| Alle områder | » | Vestland | » | Lurefjorden.................Kvalvåg del2 | » | 05.06.2009 (Arne Høyland og elevar ved Skodvin skule) |
Kommentarer til aktiviteten
Du finn oss i naustet" er ein skuleturne som tek for seg kulturminna knytta til bruken av sjø og vassdrag. Elevane får vera med å dokumentera kunnskap om kulturminne i sitt eige lokalmiljø og på den måten vert dei med å styrka det lokal kulturminnevernet. Opplegget har eg utvikla i samarbeid med Den kulturelle skulesekken i Hordaland. Turneen starta opp våren 2004 i Nordhordland. Våren 2009 er det skular i kommunane Vågsøy og Bremanger i Nordfjord som vert vitja og skular i Lindås i Nordhordland.
Arne Høyland
Bilder
Elevar ved Skodvin barneskule, har registrert kulturminne i Kvalvåg i Lindås.
Elevane gjorde oppmålingar og skreiv ned fakta og tok bilete. Denne reportasjen har eg laga i etterkant av opplegget og er basert på feltarbeidet som eg gjorde i lag med skuleelevane.
Opplysningane fekk me av tre lokale informantar og grunneigarar som var med oss.
Informantane stoggar undervegs og fortel litt om plassane me passerer på veg ned til naustmiljøet.
I bakgrunnen står nokre kviger som og har fatta interesse for opplegget.
Me passerer ein gravhaug, truleg over 2000 år gamal. Det kan ha budd ein mektig person her på Kvalvåg som fekk ein eigen gravhaug som var lett synleg for dei som ferdast langs fjorden. Litt lenger oppe i haugen her er det ein gravhaug til.
På andre sida av Lurefjorden ligg Lygra. Der har det og vore mange gravhaugar.
Me er på veg ned til Kvalvågsjøen kai, går på ein gamal kjerreveg som vart bygd på 1930-talet av grunneigarane i Kvalvåg. Her la dampbåten til i gamle dagar.
KLIKK DIREKTE PÅ BILETA FOR MAX STORLEIK
Ein av informantane har teke med seg gamle bilete av kai- og naustområdet som han deler ut til elevane. Deretter fortel han litt om bileta. Så vert det matpause her ved gamlekaien.
Her la rutebåten til i gamle dagar, frå tida rundt 1900 og fram til midt på 1950-talet.
KLIKK DIREKTE PÅ BILETA FOR MAX STORLEIK
Kaien var fundamentert på ein steinmur som no har rasa ut. Men litt av steintrappa for lending med småbåtar er framleis intakt.
Ein av elevane hadde teke med seg ein liten glip og nytta høvet til å fiska med den i matpausen.
Dette er ein gamal fiskereiskap som liknar på ein håv og har vore mykje brukt, kanskje mest lengst ute ved kysten. Dei glipte etter morten, kunne dei seia, eller glipte etter agn. Dei gamle glipane kunne vera både to og tre meter i diameter. Men fiskemåten er mykje den same, ein lokkar til seg fisken med eit agn og når fisken samlar seg rundt agnet, dreg ein opp glipen i full fart og fiskane hamnar i notposen på glipen.
Me går over eit høgdedrag og får fin utsikt over Lurefjorden og over mot Lygra. Her ligg kyrkjeplassen som Kvalvågfolket brukte gjennom mange hundre år.
Me tek ein rask runde i naustmiljøet og får oversikten over kva slags bygningar som er her.
Ein av nausteigarane viser fram ei s j i m l a , ein tre-fisk som vart nytta til å skremma silda inn i nota med når dei kasta etter sild.
Nothuset ligg ute ved munningen av Naustvika, ligg strategisk til for å raskt ta ut nota og stenga sundet dersom det kom sild inn i vika.
Kvalen gjekk ofte etter silda , og kanskje kan ein kval ha fulgt etter ein sildestim inn i Kvalvågen ein gong.
I Naustvika har nausta vore bygd i naturstein og tømmer. Her er restane av eit stort tømmernaust.
Det vert fortalt at inni dette naustet overnatta Romanifolket (tatern) på sine handelsreiser og her skal dei ha sett etter seg eit spesielt teikn eller merke . Me såg litt på tømmerveggane, men kunne ikkje finna noko.
Det er mura ein fin steinmur langs støa inn til naustet som før i tida vart nytta som kai til robåtane. Det ligg og restar etter lunnar.
Nothuset ligg lengst ute i Naustvika. Her var det også bygd ein liten molo like innom nothuset, men den er no delvis rasa ut i sjøen.
Nothuset er uvanleg lite og minnar mykje om storleiken på liknande hus som i Fensfjorden og Masfjorden vert kalla for garnhus.
Me manglar sikre opplysningar om når huset vart bygd, men med tak av eternitt, kledningen skoren på sirkelsag og eit grindverk festa med jernspikar, tyder på at det er bygd ein gong mellom 1900 og 1940.
Nothuset er bygd med ein konstruksjon som i dag vert kalla for grindverk.
Før kunne bygningar med slike konstruksjonar verta kalla for stavbygningar, t.d. dersom eit naust var bygd slik kunne dei kalla det for eit stavnaust, eller ei løa med slik konstruksjon kunne kallast ei stavløa.
For hundre år sidan var det og mange i Nordhordland som kalla denne typen konstruksjon for bindingsverk.
I Nordhordland vart dei ulike delane i eit grindbygg ofte kalla for
stav, snedband, bete og stavleia.
Snedbanda er festa til staven og beten med jarnspikar. Det er ofte merke på at bygningen er bygd i nyare tid. Før 1900 var det mest vanleg å bruka trenaglar.
Oppe på betane langs etter huset ligg det lange runde notestenger. Desse vart brukt til å henge nota på når ho skulle tørkast etter bruk.
I Fensfjorden, Masfjorden og Austfjorden er det mange som kallar slike stenger for s p e l e (fleirtal)
Inne i Osterfjorden kallar dei det for
n o t e s t e n g (fleirtal)
Bygningen vart sett opp i mellom 1910- 1920. I seinare tid vart han nytta som not- og garnhus, men fasongen på huset og måten det er plassert på tyder på at det også har vore brukt som naust.
Me var ikkje inne i dette naustet og er usikker på korleis trekonstruksjonen er.
Det renn ein liten bekk mellom dette naustet og det nedramla nabonaustet. Over bekken ligg ei steinhelle, ein klopp, som vert brukt til bru.
Dette tømmernaustet er ramla ned, og vart ikkje oppmålt. Men me tok ein del bilete av tømmeret og korleis det er nova saman.
Hola i veggen kan m.a. skriva seg frå naglar ,krokar og knektar som vart nytta til å henga opp hyller og forskjellige ting i.
Tømmerhus som er nova så tett og fint saman har gjerne vore opphaveleg brukt som innhus for dyr eller menneske, eller ei bu som skulle vera tett for tilkomst av mus og anna småkryp.
Difor kan det henda at dette naustet er flytta hit og har vore brukt til noko annan tidlegare.
Her ser me ei stavleia/sperreleie midt i tømmerveggen. Det tyder på at tømmeret i naustet har vore brukt i eit anna hus tidlegare. Det var ikkje uvanleg under utskiftingane i siste del av 1800-talet at nokre av tømmerhusa i tuna vart rivne og brukt oppatt til andre formål som t.d. vårflorar og naust.
Denne måten å nova tømmerhus på skal vera typisk for både 1700- og delar av 1800-talet i Nordhordland.
Lengst inni vika står det fire naust. Tre av dei er gamle medan det fjerde er oppattspøta på gamal naustgrunn.
Gamalt naust med ein steinvegg og resten i tre. Me var ikkje inne i naustet og såg på konstruksjonen.
Oppmåling
lengde 730cm
breidde 406cm
høgde 372cm
Naust nr. 8 lengst til høgre, er nytt men står på gamal naustgrunn.Gamal tørrmura steinvegg inn mot fjellsida.
Når folk døydde, hadde dei ein spesiell plass nede ved sjøen der dei sette kista når dei skulle til Lygra i gravferd.
Kåre vert med meg og skal syna meg plassen.
Me er framme ved Likberje. Her var det mura eit lite hus inntil bergveggen der dei kunne setja frå seg likkista før dei rodde til Lygra i gravferd.
