Resultater

28.11.2007 (Arne Høyland)

Kommentarer til aktiviteten
Denne nettutstillingen om kyrkjer og kyrkjebyggjarar frå Nordhordland er del av ein utstillingsserie eg planlegg å gjennomføra for på den måten å spreia meir kunnskap om kulturminna våre og styrka den regionale identiteteten til Nordhordlendingane . Skogen og materialkunnskapen har kanskje vore den viktigaste bærebjelken i den gamle Nordhordlands- kulturen, og husbyggjarar med godt handalag og materialkunnskap vart ei etterspurd vare etter kvart som folketalet auka og Bergen vaks fram og brann ned med jamne mellomrom. Skal ein tru på det dei lærde skriv, og det kan no høva bra i dette tilfellet, så har bygningsstrilen gjennom fleire hundre år vore ei kjend merkevare. Petter Dass skriv om bygningsstrilane i eit av dikta sine etter ein av bybrannane i Bergen. For å byggja byen oppatt skriv han m.a. dette : ” La oss hente de striler med økse og biler…” Mange har vel og høyrd variantar av hermet etter strilen som hadde vore i Bergen og då han kom heimatt var spørsmålet frå naboane: Sei meg, va da ei god svea i bydn? (Var det ein god brann i Bergen, som kunne gjeva dei byggjeoppdrag) Sidan mange av kyrkjene i Hordaland og Sogn og Fjordane er bygd av Nordhordlendingar, må bygningsstrilen ha markert seg som ein flink og attraktiv bygningsmann. Som kjelde til denne lista over kyrkjebyggjarar frå Nordhordland har eg brukt: NM : Norske Minnesmerker ,bind 1, 2 og 3 (Midthordland ,Sunnhordland, Nordhordland) JL: Diverse jubileumsbøker om kyrkjene i Nordhordland skriven av Johan Litleskare JE: Jubileumsbok for Evanger kyrkje. PKSF : På kyrkjeferd i Sogn og Fjordane Bind 1 og 2 AS: Alf Strand, Masfjorden Kommune sine nettsider om kyrkjene i Masfjorden Eg har ikkje skaffa til vege mykje opplysningar om kyrkjebyggjarane, men det får koma i etterkant etter kvart som tida skriv fram. Dersom lesarane har opplysningar om andre kyrkjebyggjarar som ikkje er nemde her eller har fleire opplysningar/ rettingar til dei som er med i utstillingen , så tek eg gjerne imot det. Gamle bilete er og av interesse og vil også kunna inngå i utstillingen. Bileta som vert nytta i denne utstillingen har eg teke sjølv dersom ikkje anna er nemd.

Bilder

Klikk på bilete for å få det stort. Mo kyrkje vart bygd i 1883 og I boka" Kyrkje og kristenliv i Modalen og Eksingedalen", står det at byggmeistaren som teikna kyrkja heitte Johannes Øvsthus. Kyrkjebyggjar Mons Skare tok på seg å byggja kyrkja for kr. 12.000,-. og det vart godteke, står det i same kjelda. Murmeistar Johannes T. Yksendal stod for muringa. Johan Øvsthus var frå Øfsthus i Hosanger på Osterøy og han bygde eller teikna også desse kyrkjene: Årland (Samnanger) 1851 NM s. 61 bind 1 Strandvik 1857 NM s.32 bind 1 Fusa 1861 NM s.2 bind 1 Feios (Vik i Sogn) 1866 PKSF Lavik (Sogn) 1865 PKSF Tjugum (Sogn) 1863 PKSF Dale (Fjaler) 1864 PKSF Stamnes (Vaksdal) 1861 JL
© Arne Høyland

Les meir om kyrkja her: http://www.osterfjord.net/article/articleview/463/1/101/

I ein brogyre om Mo kyrkje som kommunen har gjeve ut står det m.a. Mo kyrkje vart restaurert i 1976-77. Veggane vart vart nedluta slik at ein fekk fram tømmeret, og der er nytta fargar basert på gamal norsk fargetradisjon.......... Koropningen vart laga større og det kom ny trapp til koret. Alterringen vart ombygd.........

Stolvange som har høyrd til ein av dei gamle kyrkjebenkane som stod i 1600- tals kyrkja på Mo. Dei gamle stolvangane markerte inngangen til kyrkjebenkane og var gjerne utsmykka med fine utskjeringar, maling e.l. Kvar gard hadde ofte ein fast benkeplass i kyrkja, og vangane varierte ofte i utsmykkinga frå gard til gard. Kva for ein gard som var eigar av denne kyrkjebenken, står att å finna ut.

Detalj av treskurd i stolvange. Kan det vera eigaren av benken som stod for utskjeringane? og eventuelt, kven var eigaren ??

Detalj av treskurd i stolvange.

Stamnes kyrkje vart bygd i 1861. I Vaksdal bygdebok , bind 4 s.284 står mellom anna dette : Det vart gjort avtale med byggmester Nils Mjøs frå Hosanger om å byggja kyrkja, og ho vart ferdig og vigsla 20. Oktober 1861.

Delar frå den gamle tømmerkyrkja som var rosemalt.

Bø kyrkje på Radøy vart bygd i 1868 og byggjearbeidet vart leia av Jon Jonsen Alvær. Andre kyrkjer han bygde er desse Hauge i Lærdal, bygd i 1869 PKSF Kyrkjebø bygd i 1869 PKSF Guddal bygd i 1870 PKSF Leikanger bygd i 1872 PKSF Opheim i Voss, 1872 (Opheim og vinje kyrkjer 100 år) Stavang bygd i 1873 PKSF Hyllestad bygd i 1880 PKSF Fet kyrkje i Luster bygd i 1894 PKSF Opphavsrett: Arne Høyland

KARL ASKELAND bygde kyrkja på Manger i 1891. (NM s.156 bind 3) Adnre kyrkjer som han bygde er: Sæbø 1884 NM s. 169 bind 3 Hafslo 1878 PKSF Florø 1882 PKSF Hålandsdalen 1890 NM s.25 bind 1 Onarheim (teikingar)1893 NM s.271 bind 2 Opphavsrett: Arne Høyland

Kyrkjebyggjar Ole Syslak var leiar for oppføriinga av Evanger kyrkje som vart bygd i 1851. Kjelde: Jubileumsbok for Evanger kyrkje. Andre kyrkjer han bygde er : Solheim (Masfjorden) 1882 MK Eivindvik (Gulen) 1863 PKSF Askvoll 1863 PKSF Lindås 1865 PKSF Fjell 1874 NM s.121 bind 1

Johannes Heltveit , frå dåverande Hosanger herad, arbeidde altarringen, altarbord og altartavla medan Torkjel Kvinge frå Masfjorden, laga preikestolen.

P.G. SPJOTØY bygde kyrkja på Lygra i 1892 Kjelde :Johan Litleskare Andre kyrkjer som P.G.Spjotøy bygde er: Hersvik (Solund) 1891 PKSF Husøy (Ytre Sogn) 1896 PKSF Ytre Arna 1899 N.M. s. 111 bind 1

I fyjgje Johan Litleskare si jubileumsbok om Hamre kyrkje vert det sagt at kyrkja vart bygd i 1616 og at Steffen Toft var bygningsleiar. I fylgje Litleskare skal Steffen Toft også ha vore byggjeleiar for Gjerstad kyrkje på Osterøy i 1622 Opphavsrett: Arne Høyland

Gimmestad kyrkje i Nordfjord vart bygd i 1692 og Sjur Raknes frå Osterøy leia byggjearbeidet. Sjur Raknes har og vore med på reparasjon av Uggdal kyrkje i Sunnhordland i 1696 NM s.258 bind 2 Opphavsrett: Arne Høyland

Kyrkja har ein konstruksjon og ei planløysing som liknar mykje 1600-tals kyrkja på Hamre i Nordhordland og den som stod på Os. Også Gjerstad kyrkje på Osterøy (bygd 1622) kan ha vore av same slaget sidan ho var bygd av Steffen Toft ( i følge J. Litleskare) som og bygde Hamre kyrkje.

Kyrkja vart malt i 1723 slik det står skreve over portalen inn til koren.

Stolvangane er pynta med maling og utskjeringar. Ved inngangen til kyrkjebenken er det og sett opp eit hattestativ.

Meland kyrkje vart bygd av ASKILD ÅSE i 1866 NM bind 3 Han har og bygd Øystese 1868 NM Fresvik (Sogn)1881 PKSF Solund 1860 PKSF Vangsnes (Sogn) 1861 PKSF Strusshamn 1864 NM s.132 bind 1 Laksevåg 1874 NM s.64 bind 1 Kausland 1881 NM s.77 bind 1 Husnes 1874 NM s.278 bind 2 Tysnes 1868 NM s.249 bind 2 Haus 1874 NM s.107 bind 3

Sandnes kyrkje i Masfjorden vart bygd i 1845. Alf Strand skriv dette på nettsidnene til Masfjorden kommune: Sjur Rasmusson Hole frå Hosanger vart sett til å stå føre bygginga. Han skulle ha med seg seks "duelige Arbeidsfolk". Byggenemnda var sett saman av res. kap. Jensen, Thor Bergsvik som oppsynsmann og Erik A. Riisnes som kasserar.

Byggjearbeidet gjekk sin gang, sjølv om det stundom måtte setjast i verk særskilte og uvanlege tiltak for å få fortgang i arbeidet. Også når det galdt sjølve konstruksjonen, vart det strid. Erik Sandnes meinte at det måtte leggjast ein bjelke tversover kyrkjeskipet over preikestolen. P. A. Jensen protesterte mot det, men måtte gje seg. Frølich skriv at han " kjendte ikke til vindflagene paa Sandnes", men at han nok seinare hadde merka at bjelken var heilt nødvendig. SIdan i 1882 vart det bygd til eit sakristi.

ANDRE KYRKJEBYGGJARAR FRÅ NORDHORDLAND OLE BYSHEIM Møster 1686 NM Skånevik 1682 NM s.109 bind 2 Sveio 1688 NM s.2 bind 2 Bremnes 1689 NM s. 51 bind 2 Vikebygd 1682 NM s.143 bind 2 Tysnes 1685 NM s.246 bind 2 FUSE FJELLSKÅL Sund 1673 NM ERIK FYLLINGSNES Møster 1686 NM Skånevik 1682 NM s.109 bind 2 Tysnes 1685 NM s. 246 bind 2 MOGENS GJERVIK Sund 1673 NM s.70 bind 1 A. B. ISDAL Brekke 1862 PKSF JAKOB MOLVIK Rekstern 1936 NM s.255 bind 2 MONS SKARE Store Kalsøy 1892 NM s.71 bind 1 Møgster 1892 NM s.105 bind 1 JOHANNES RAKNES Valestrand (Sveio) 1707 NM s.15 bind 2 MIKJEL SVENHEIM Haus 1874 NM s. 107 bind 3 ASKILD TEPSTAD Eid (Reparasjon) Sunnh. 1696 NM s.207 bind 2 Uggdal (Reparasjon) Sunnh. 1696 NM s.258 bind 2 JOHANNES ØVRE-MJELDE Vikebygd 1682 NM s.143 bind 2

Oppetter tømmerveggane er det sett opp opplengjer med rotkne som bind saman tømmerveggen og tverrstivarane/betane. Dette har fellestrekk med opplengjesystemet i 1600- talskyrkja på Hamre (nr. 7), Vorland kyrkje på Bømlo og Gimmestad kyrkje i Nordfjord (nr. 8). Sistnemde kyrkje liknar litt på Hamrekyrkja, kanskje heng det saman med at Sjur Raknes frå Osterøy som hadde ansvaret for bygningsarbeidet brukte Hamrekyrkja som modell.

Detalj stav oppe på galleriet.

Taksperrer med kryssande saksesperrer under.

Nederste delen av saksesperrene.

Saksesperrene avlastar taksperrene.

Konstruksjonen til kyrkjespiret.

Tårnkonstruksjonen

Detals av tårnkonstruksjonen.

Dei opphavelege benkane frå 1845 vart skifta ut i 1907 og deretter i 1965 vart desse benkane innsett.

Dør til ein av dei opphavelege kyrkjebenkane. Då kyrkja var ny i 1845 vart følgjande delar av kyrkja malt: kvelvingen, preikestolen, framsida av galleriet, framsida av kyrkjestolane med dører og kyrkjedørene.

Detalj av dør til kyrkjestol/ kyrkjebenk

På baksida av døra er det krok til å stengja ho att. Kvar gard hadde sin faste benk og då var det greit å ha ei dør med krok der berre dei som høyrde til på benken fekk sleppa inn. Men i 1885 vart denne regelen oppheva i Masfjorden, plassane i kyrkja vart frigjeven og som fylgje av det tok dei like godt vekk alle dørene. Dette må altså vera ei av dei stoldørane som vart fjerna i 1885. Men kva for ein gard som hadde denne døra og benkeplassen er for meg ukjend.

Altertavla er frå 1908 teikna av arkitektane Fyrst i Kristiania skåren av bilthoggar Johnsen i Bergen.

Det er lite opplysningar å finna om kven som har laga preikestolen. Den skal vera inspirert av Lindstow (type 3).

Offerbøsse frå 1802

Offerbøsse, detalj. Har ikkje funne opplysningar om kven som har laga ho.

I tårnet heng det to gamle klokker, den lengst til venstre er frå 1654 medan den til høgre er frå mellomalderen og har truleg hengd i den gamle stavkyrkja på Sandnes.