Resultater

PÅ LEIT ETTER KJØLEMNE PÅ EIKEMO (005) Den 4 desember 1995 går me opp i Jon Eikjemo si mark og ser etter kjølemne. Her i Tverrbergåsen,til venstre for dei mørke granane på bilete, veks det noko eik. Hans har arbeidd i dette området før, og har merka seg nokre fine kjølemne. Om denne sørvendte vekstplassen seier Hans: - Eikje lika sleke solhåle.

Hans har hogd ei tynn raunebuska ,ei målestikka,som han kappar på 4,2 meter. Han vil bruka ho til å måla lengden på treet med. Kjølemnet må minst vera 8,5 meter langt. Han set målestikka opp etter stammen , ser mot toppen, går lenger vekk, ser, siktar, måler og tenkjer: - Dar var nokre gode kvistar, men er dei friske, e da råtakvistar?? Klikk direkte på bileta for max storleik

- Men dar e bra emne heile vejen, eg trur ho er snorande bein beggje vega.

Hans går rundt treet,ser mot toppen og seier: - E da nok emne i toppen ?? Viss ho heldt målet oppe, kan me prøva te med denna, du veit ho er so bein. - Denna har meir på toppen enn den i Brørvikje. - Me må ha tau på på ho og fella ho bort dar, dra ho ned i vejen og få ein kranebil til å kjøra ho på saje mi.

Hans ser nærmare på stammen heilt nede med rota: - Her er gjedna råd å hogga seg ned i rote og få litt lengda tå da. Ho e gansje bein denna.

Så går me vidare for å sjå på ei anna eik han har sett på.Hans seier: - Me får ga å sjå om me ser hi att,eg har so ein draum om at da va et likare emne.

Om lag 50 meter lenger oppe ser Hans det andre treet han er på jakt etter: - Ho serkje verst ut ho, ho e slank på toppen.

Hans vil måla treet slik han gjorde lenger nede, men han tok ikkje med seg bjørkebuska han smidde til å måla med. Han byrjar difor å sjå seg rundt etter nytt måle-emne. Han ser eit passeleg emne, ein rak og tynn rogne-renning, går bort og oppdagar at rundt stammen på treet veks det ein plante han kallar vivendel. Då let han buska stå og seier: - då har eg ikkje hjerta te å ta ne Slike småe tre/busker som dette vert også kalla for ei peis.

Hans går vidare og ser etter emne til målestav, finn ei passande rognebuska og høgg ho. Hans bruker uttrykket raun om rogn, men han fortel og at dei gamle kunne seia rogn om raunen.

Hans har hogge nytt emne til å måla lengden på eika med. HÅKONNA-ÅR Han fortel at dei gamle snakka om noko dei kalla "håkonna-år" Det var eit sagn som gjekk om den tida då Håkon den gode styrde landet, då skulle det vera slike gode avlings-år: - dei snakka om nåke dei kalla før håkonnaår - når dei fekk goe åringa kalla dei da før håkonnaår - når uåre kom tenkte dei på håkonnaårena Dei hadde ei regla som skildra håkonnaåra, og Hans hugsar litt: - to gonga blomstra raun og hegg - to gånga lagde svålo egg og han seier vidare : da va merkje på dei gode somrane då Håkon styrde - då skulle da vera goe åringa og mat. GODE ÅRINGA Hans forklarer uttrykket slik: - gode åringa er det same som gode avlinga med lagleg ver, då hadde dei bjerg før vettern, elles vart da hardår, du veit hardåre vakje å spøkja med før i tide

Hans går bort til eiketreet og set opp målestonga.

Hans går 10-15 meter vekk frå treet,tek fram meterstokken og siktar,måler lengden og vurderer treet: Her ifrå so e ho bein so långt,eg får bort på hi sido å sjå

Han flyttar seg om lag 60 grader øst og seier: - når ein nærma seg åtta meter so ser da ut før at ho tek åv her og Han går rundt og ser og er usikker på om ho har nok dimensjon oppe i toppen : - eg synest ho vert tynn dar oppe - dar e emne oppe te den bua kvisten - eg lika denna bere før ho e so rein,her ekje nåke kvist Hans gjer ei vurdering av korleis han kan få full lengde på skuta sjølv om kjølemnet vert litt kort: - viss du finn et godt låt, så kan du lengja ho litt i låte

Hans undersøkjer meir nede ved stammen, tek vekk litt jord for å koma lenger ned med målestaven.

Hans stikk målestonga litt lenger ned mot rota for å vinna meir lengde på emnet. Etterpå går han vekk frå treet, siktar og måler medan han tenkjer høgt: - ljosjen frå himmelen tek synet no før tide - denna har eg smådl på (denna har eg lyst på) - ho va so kvistfri - fira meter og tredve , totalt har me åtta meter og seksti - då unngår ein kvisten dar oppe Det står ei eik nokre meter nedanfor, han ser på ho og seier: - her va nåke råtakvista Hans har sett og målt seg ferdig med dette andre kjølemnet og seier: - me får rusla vidare å sjå om me ser meira

Hans går vidare litt på skrå opp gjennom lia, får auga på eit eiketre, går nærmare og ser at ho ikkje er av rette slaget: - hadde ho vore bein, so hadde da vore et fint emne - ho va kroketa - denna går me ifrå

Hans siktar og ser bortgjennom lia, ser om der kan vera fleire kjølemne. Så kommenterer han dei to eikene som han i dag hadde sett på og målt : - da va i grunn den sista eg likte best, du veit ho va so kvistfri Han ser litt til bort gjennom lia og seier : -trurkje da e fleire emne bortøve her, da harkje nåke fø seg

Me er på veg nedatt og Hans får auga på eit emne , ser på ho medan han går og seier: - da e ei dar, men ho e litt slonkjen på toppen - nei, ho hadde ein stygg knekk oppi dar - dar vakje nåke å henta Me går nedatt mot det siste kjølemnet som vart oppmålt og han seier: - eg har hørt snakk om at da ska vera fin eik i Granvin

Når han kjem ned til det utvalde kjølemnet, tek han stikko og set ho opp langs med stammen. Han vil setja ho attmed treet som merkje på at dette treet har han vald ut til kjølemne. Men han har ikkje noko å setja stikko fast til treet med. Eg seier at eg har noko taug nedi bilen. Så kjem han på at han sjølv har noko taug på baklomma, og tek det fram. Hans knyt fast stikko til stamma og seier: - no tåle da no ei lite bråsa På veg nedatt snakkar me om naturen her i området. Lia grensar opp mot ein bratt fjellvegg som vender mot sør, og ligg som i ei hola inntil fjellsida: - eikje lika sleke varme solhåle - no e me litt nedom Tverrdalen og Tverrbergåsen Her va ein vanskeleg stad å koma forbi, då berget går heilt ned i elva. Området me har leita etter kjølemne ligg rett nord for ein stad dei kalla Setsteinen som ligg ovanfor Idlefossen . Setsteinen er ein gamal mjølkeplass: - dei sa stunno seter om plassa dei mjelka, sjølv om dar ikkje va stølshus Han samaliknar denne plassen med eit område i Brørvik : - oppgjøno dalen i Brørvikje, oppom Bruabekkjen, dar står sole rett inn , og so e dar ikkje vind, detta lika og fåro, då vert da fin material når jordsmonnet e da da ska ve Me kjem ned til den fyrste eika med såg på og han seier: - ho va mykje finare den stammo dar oppe Eg spør litt om kvifor han ikkje likar kvistane på denne eika: - eg e redd kvistane, gamle kvista Me er nede på bilvegen att og Hans seier: - da va løye å ga på asfalten no når ein kjem or terrenget

PÅ LEITING ETTER EMNE TIL LOT OG STAMN Eit par hundre meter lenger nedanfor der me leita etter kjølemne, på vestsida av tunnelen, hadde Hans fått tips om forekomst av passande emne til stamn og lot. Me parkerte bilen i veg-grøfta nett nedom Modalstunnelen og Hans gjekk oppover ei lita li. Han tok ikkje med øksa.

Omlag 50 meter oppe i lia stod nokre krokete eiker. Hans ser på den eine og seier: - da skulle vore meir bue på han

Hans ser på eiketreet, er ikkje fornøgd med formen på stamma og så legg han til : - da va ein sånn stygg råtakvist dar Men Hans har vore her før og hogd båtamaterial : - eg hogde nåke båtamaterial hjå han Jon Eikemo, da va fin eik Hans går litt lenger sørover men kan ikkje sjå fleire emne : - eg trurkje her va meir - da vert før skørveta, da vert før grunnlendt før eikje EIKESTAUR Hans fortel at det vart hogd mykje eik etter krigen som gjekk til gjerdestaur og nemner m.a. garden Mellesdal i Indre Ostrefjord. - da va fine båtamatriala so gjekk so staur og dermed gjekk da ut med eikje Me kjem nedatt til bilen og køyrer nedover til Eikemo. Her har Hans arbeidd nokre år på garden og meinar det kan vera nokre emne til lot og stamn. Me køyrer av vegen like før me kjem til brua som går over elva til Eikemotunet, parkerer der og føl ein skogsveg opp gjennom lia. Marka er frosen og ein del vatn har frose til oppå vegen. Hans meiner at denne vegen burde vore betre grøfta på sidene. Dei burde laga han slik dei ofte gjorde før, då la dei kvist og greiner midt over vegen og på sidene grov dei opp grøfter og la jorda oppattpå kvistane i vegen. Dette gjorde det fastare å køyra på samstundes som vegen vart tørrare av grøftene på sida som drenerte vatnet ut frå vegen. Hans får auge på ei eik som han tykte såg stor ut, men synet bedreg: - ho minka so felt når me kom hitt - eg ville hatt ein an bue på ne Litt ovanfor står ei stor furu. Eg spør om dette kan vera emne til båtbord? Han går opp for å sjå nærmare, legg armane rundt stammen og rekkjer så vidt saman med hendene, og kommenterer: - ho e dryg i rote, ho held sine tjue tommar i rote - men ho e litt bein, ho mangla bue Me går vidare nedover mot det området Hans har sett emne til stamn og lot og kjem opp på ein bergrygg med lite jord og med korte og seintvaksne furutre .Eg spør om slike furutre vart nytta til noko før i tida: - dei kunne nytta dei til staur Det leid allereide langt på dag, og Hans hadde ikkje ete sidan om morgonen i sekstida, han sa han kjende seg "unnatong" og eg foreslo at me gjekk nedatt i bilen og fekk i oss litt mat. Han var enig i det, me snudde. Me følgde eit hjortetrakk nedover eit stykkje, og stoppa undervegs og såg på eit og anna tre. Hans samanliknar opplevinga av storleiken på eiketreet (kjølemnet) me såg på i Brørvikje med det me hadde sett på i dag og seier: - eikje i Brørvikje virka lengre når du såg ho samanlikna med den me har målt i dag - da må vera terrenget so lura oss Hans ser på eit eiketre, lot-emne .Ser ein kvist og seier: - detta e ein råtakvist, den samla vatn og øye veden Me passerer ei anna krokete eik, han ser flyktig på ho og går vidare Eg spør han korleis han kan sjå at det ikkje er emne i ho - eg ser da på kvistane og veksemåten - når ho har stygge kvistar og veks krokete e da lett før at da e stygt inni - den stygge krokjen kan vera ein skade frå ein gong i tide og so e da rote inni Treet er ikkje aktuelt som emne til lot og stamn GROV FURUSKOG PÅ EIKEMO FORSVANN DÅ VEGEN KOM Hans fortel at det var mykje grov skog,d.v.s. stor og gamal furuskog her på Eikemo før i tida. Han hadde fått veksa fordi han var vanskeleg tilgjengeleg. Då det kom veg oppgjennom dalen endra dette seg og den store gamle furuskogen vart hogd og seld. Han meiner at det kan enno vera noko att lengst vekke frå vegen, men er ikkje sikker. Me snakkar litt om hjorten og korleis han går og finn gode vegar i marka: - da har gje hjortarekkje her - hjorten går på rekkje - hjorten e god å finna veg - sauen og geite bruka og å ga på rekkje - om seinhausten trekkjer hjorten frå desse områda og utover mot Brørvikje og Mellesdalen - han trekkje i flokka - i år va da bra med dyr dar te i slutten på november (siste jaktperioden) - han lika seg i Elvikje, dar e mykje sol dar Me kjem nedatt på skogsvegen, og passerer is i vegen, Hans kallar det for "svedle" , vatnet frys og isen svell opp . Me kjem nedatt til bilen, set oss inn og køyrer ned Eksingedalen, ut Eidsfjorden og parkerer ved Kallestadbrua der Hans har bilen sin ståande. Hans henter maten sin og me set og pratar i bilen medan me et. Eg spør litt om kor tid og korleis han vil fella trea som me har sett på. FURU Stokken kan liggja med borken på til han skal skjerast, men når du har saga bord tå ho må du gjera ho heilt rein før bork, ellles vil da ga mått i geite Om rotemne: - eg tek bårkjen tå med ein gong, tek han når eg har hogd, og so må ein få vekk jord og stein frå rote så ein ikkje skjemmer sagbladet Emna kan lagrast fram til mai, men då må dei vera saga Emna må lagrast luftig, ikkje på bakken, emna må vera tørre når dei skal arbeidast med : tådna material e bere å arbeida med Stokkar til innved kan skjerast fram til mars april, men tok ikkje skade tå om han vart skoren no. KJØLEMNE -EIK eika kan fellast og liggja ei stund på land med borken på, men vert det for lenge må ho leggjast i vatn. Eika må skjerast i april -mai , Det er fleire fordelar med at ho e heilt rå når ein byggjer: - når ho tødna i båten so heng spikaren so godt Hans samanliknar ask og eik som emne til kjøl, løt og stamn: - saumen heng ikkje så godt i ask,han har lettare før å sleppa men eikje heng han i BLÅVED Sagar du for seint uti mai, kan du rekna med å få blåved I 1975 hadde me ein tidleg og varm vår, då opplevde Hans å få blåved i ein stokk i slutten på april. Eg spør Hans om kvar han kan tenkja seg å byggja skuto og seier det ville vera fint å kunna byggja i nothengo på Gammarsvik, rett nedom der han bur. Då kan han berre spørja naboen i Gammarsvikje om han får byggja der. Hans skal no snakka med Jon Eikemo for å finna ut om me eventuelt kan få hogga emne til kjøl som me har sett på. Han vil sjølv kunna fella eika og få hjelp av drengen til Jon med å dra fram emna frå skogen. Me avtalte at me skulle snakkast att når han har fått undersøkt litt meir.