Plankton i marint miljø

Veiledning

Valg for denne aktiviteten:

 Hovedside  Les veiledning  Legg inn data  Vis resultater

 Læreplanmål

Føremål

Undersøkje kva slags plankton som finst i det undersøkte området, og setje det i samanheng med naturlege årstidsvariasjonar, næringstilhøve og annan miljøpåverknad

Utstyr

Planktonhåv med maskevidd 10 µm for planteplankton og 100-200 µm for dyreplankton. Snor til håven, små prøveglas, fikseringsvæske - «sur lugol» eller 70 % sprit, mikroskop, stereolupe, objektglas, pipettar

Gjennomføring

Kartleggje plankton

Når vi skal samle mykje plankton, bruker vi ein finmaska håv som vi dreg gjennom vatnet. Håven slepper vatnet igjennom og samlar opp plankton. Dersom vi hengjer håven etter båten ei stund og ror eller kjører svært sakte, får vi eit horisontaltrekk. Dersom båten ligg i ro, kan håven søkkjast ned til til dømes 30-50 m og trekkjast roleg opp til overflata. Vi får då eit vertikaltrekk. For dyreplankton er vertikaltrekk ofte best, ettersom mange artar er sjeldne i overflatevatnet. Når håvtrekket er ferdig, skyl vi ned alt planktonet som sit på innsida av duken med litt sjøvatn. For å finne ut kva grumset i botnen av håven er, må vi overføre det til eit prøveglas. Frå prøveglaset kan vi suge opp ein drope med pipette og leggje han på eit objektglas og sjå på han gjennom eit mikroskop eller ei stereolupe. Det er spesielt fint å sjå på levande plankton, men det er også mogleg å sjå på gamle prøver som er fikserte med jod («sur lugol», sjå oppskrift i plankton i ferskvatn) (planteplankton og dyreplankton) eller 70 % sprit (dyreplankton).

Drøft samanhengen mellom førekomst og miljøtilhøve

Planteplankton utgjer det meste av plantebiomassen i havet. Dei varierer i storleik frå 1-2 mikrometer til 1-2 mm. Dei fleste er eincella, og dei veks ved å dele seg i to. Mengda og artssamansetjinga varierer mykje både gjennom året og frå stad til stad, og ofte er førekomsten berre flekkvis. Dei viktigaste faktorane som påverkar førekomsten, er endringar i lysmiljøet, mengda av næringsstoff som til dømes nitrat, fosfat og silisium, og dessutan lagdelinga i vassøyla. Om våren, når lystilhøva har vorte gode nok og auka temperatur skaper lagdeling i vassøyla og avgrensa overflatelag, kjem det vi kallar vårblomstringa. Kiselalgar (diatoméar) finst i størst mengd i kalde og tempererte havområde, og dei står for hovuddelen av vårblomstringa i norske kystfarvatn. Vi kan også få ei mindre haustblomstring av kiselalgar. Den andre dominerande algegruppa er fureflagellatar (dinoflagellatar), som generelt finst i meir tempererte og varme havområde. Dei er mest vanleg i planktonet vårt om sommaren og hausten. Kislealgane bruker opp silisium, og når dette blir mangelvare, tapar dei i næringskonkurransen mot falgellatene.

Dei siste åra har det vore mykje merksemd rundt oppblomstring av giftige flagellatar. Slike massive algeblomstringar har ein hatt til alle tider, men dei kan ha vorte større og hyppigare i dei siste åra på grunn av utslepp av næringssalta nitrogen og fosfor frå land (kloakk, landbruk og andre menneskeskapte kjelder).

Enkelte algar kan i masseblomstringar farge sjøen. Vatnet kan ofte bli grumsete og turkisfarga i mai/juni, og det kjem av kalkflagellaten Emiliania huxleyi. På seinsommarkveldar har du kanskje sett moreld i sjøen. Dette lysfenomenet kjem av dinoflagellaten Noctiluca scintillans.

Dyreplanktonet beiter på planteplanktonet, og rett etter våroppblomstringa hos planteplanktonet får ein store mengder dyreplankton. Dyreplankton har betre evne til å røre seg enn planteplanktonet. Dyreplanktonet kan difor vandre i større grad, både vertikalt og horisontalt, gjennom døgnet og gjennom året. Dyreplanktonet utgjer hovudføda for fiskeyngel, og er difor næringsgrunnlaget for dei viktigaste fiskebestandane (lodde, sild, torsk, makrell, kveite).

Dyreplankton utgjer ei svært stor og samansett gruppe, frå små, eincella dyr til store maneter. Somme artar er plankton heile livet, dei blir kalla holoplankton. Andre artar har berre eit kortare eller lengre planktonisk stadium i livssyklusen sin. Dei blir kalla meroplankton. Til dei sistnemnde hører larvar av virvellause dyr og fiskelarvar. Ulike krepsdyr er ei viktig gruppe av dyreplankton. I bakgunnstoffet finn de artsomtaler av aktuelle marine plankton.

Skjema

Dette skjemaet kan du ta utskrift av og bruke når du jobber med aktiviteten.Når du er klar til å legge informasjonen inn i databasen, går du til registrer data.

Vis bare skjema